Avrupa Hun Devleti Tarihi Gelişimi Hakkında Özet Bilgi
Avrupa Hun Devleti, Asya Hun İmparatorluğu‘nun tarih sahnesinden çekilmesinin ardından, 4. yüzyılın ortalarında, Alanları mağlup ederek kendi devletlerini kurma yolunda büyük bir başarıya imza atmış olan Hunlar tarafından kurulmuştur. Bu tarihi dönem, Ortaçağ Avrupa’sının şekillenmesinde önemli bir role sahiptir.
375 yılında, Hun lideri Balamir önderliğinde, İtil Nehri bölgesine gelerek Avrupa Hun Devleti’ni kurmuşlardır. Bu nedenle Avrupa Hun Devleti kurucusu olan Balamir, bu yeni devletin ilk hükümdarı olarak bilinir ve Hunlar, bu dönemden itibaren Avrupa’nın politik ve askeri sahnesinde etkili bir güç haline gelmişlerdir.
Avrupa Hunları, saldırılarını batıya doğru genişletmişler ve Balamir’in soyundan gelen Uldız döneminde Orta Avrupa’da büyük bir siyasi etki alanı oluşturmuşlardır. Uldız döneminde, Batı Roma İmparatorluğu ile olumlu ilişkiler kurmuşlar ve Bizans İmparatorluğu’nu sürekli bir baskı altında tutmuşlardır. Bu politika, batı dünyası tarafından “Uldız siyaseti” olarak adlandırılmıştır.
Avrupa Hun Devleti’nin yükselişi, o dönemdeki büyük imparatorluklarla olan ilişkileri ve etkisi, tarihçilerin ve araştırmacıların ilgisini çeken önemli bir tarihsel dönemdir. Bu devlet, Ortaçağ Avrupa’sının karmaşık ve değişken siyasi manzarasının oluşumuna katkıda bulunmuş ve büyük devletlerle olan ilişkileriyle tarih sahnesinde önemli bir oyuncu olmuştur.
Avrupa Hun Devleti‘nin temel politikası, Doğu Roma’yı etkisiz hâle getirerek, Batı Roma üzerine yürümekti. Avrupa Hun Devleri en güçlü dönemini Attila (434- 453) zamanında yaşamıştır. Attila’nın amacı Doğu ve Batı Roma’yı hâkimiyeti altına alarak büyük bir devlet kurmaktı. Bizans ile 434 yılında Margus Antlaşması imzalandı.Bizans Margus Antlaşması’nın şartlarını yerine getirmeyince sefere çıkıldı. Sefer sonrasında Bizans ile 447 yılında Anatolios Antlaşması imzalandı.
Doğu Roma’yı etkisiz hâle getiren Attila, Batı Roma üzerine yönelmiştir (Galya Seferi 451). Katalan Ovası’nda Roma ordusu ile savaşılmış ama istenilen sonuç iki taraf açısından da alınamamıştır. Attila bir yıl sonra Alpleri aşarak İtalya’ya ulaşmıştır. Papanın ara buluculuk yapmasıyla Attila Roma’ya girmekten vazgeçmiştir.
Roma’dan dönen Attila, Sasani Seferi’ne hazırlanırken 453 yılında hayatını kaybetmiştir. Attila’nın ölümünden sonra dağılma sürecine giren Avrupa Hunları daha fazla güçlerini koruyamayarak dağılmışlardır. Hunların bir kısmı doğuya geldikleri bölgelere geriye dönmüşlerdir. Avrupa’da kalan Hunlar ise Hristiyanlığı kabul ederek zamanla asimile olmuşlardır.
Attila, Türk tarihinde olduğu kadar dünya tarihinde de derin izler bırakan bir liderdir. Avrupa’nın birçok ülkesinde onunla ilgili efsaneler anlatılmıştır. Attila’ya Avrupalılar tarafından verilen ünlü lakap Tanrı’nın Kırbacı’dır. Almanların ünlü Nibelungen Destanı Attila’nın savaşlarını anlatmaktadır.
Avrupa Hun Devleti’nin Özellikleri Nelerdir Maddeler Halinde
- Avrupa’da kurulan ilk Türk devletidir. Anadolu’ya akın düzenleyen ilk Türk devletidir.
- Türk kültürünün Avrupa’daki ilk temsilcisidir.
- Bizans’la siyasi ilişki kuran ilk Türk devletidir.
- Bulgarların ortaya çıkmasında etkili olmuşlardır.
Avrupa Hun Devleti Hükümdarları
Balamir Dönemi:
Hunların, Karadeniz’in kuzeyinden batıya geçerek Tuna boylarına ulaşmaları (375) Balamir zamanındadır. Balamir önderliğinde batıya doğru harekete geçen Hunlar, önlerine çıkan kavimleri yerlerinde etmiş ve Avrupa içlerine kadar ilerlemişlerdir. Batıya ilerleyiş sürecinde Hunların bir kolu Kafkaslardan Anadolu’ya girmiş, Ankara, Antakya’yı ele geçirip, Kudüs’e kadar ilerlemiştir.
UYARI: Anadolu’ya yerleşme amacı gütmeden giren ilk Türkler Avrupa Hunları’dır.
Uldız Dönemi
Balamir’den sonra Uldız hükümdar oldu. Hunlar, Uldız idaresinde Macaristan’a girerek, Macaristan’ı Avrupa Hun Devleti’nin merkezî yaptılar. Uldız, kendisinden sonraki Hun hükümdarı tarafından da uygulanacak olan Avrupa Hun Devleti’nin dış politikasını belirledi. Buna göre “Doğu Roma İmparatorluğu baskı altında tutulurken Batı Roma İmparatorluğuyla dostluk kurulacaktır.”
(378) Hunların bir kolu Roma topraklarına girerken diğer kolu Kafkaslar üzerinden Anadolu’ya girmişlerdir. Uldız’ın “Doğu Roma’nın gücünü kırmak ve Batı Roma üzerine nüfuz kurmak” amaçlı politikalarını büyük oranda başarılı kılan Attila’dır. Attila (434 – 454) batılılar tarafından “Tanrı’nın Kırbacı” veya “Tanrı’nın Kamçısı” olarak bilinir.
Attila’nın Doğu Roma’ya baskıları sonucu Attila ile Doğu Roma arasında yapılan Margos Antlaşması, Konstantia surları önünde yapıldığı için Konstantia Barışı olarak da bilinir.
Rua Dönemi
422 yılında Doğu Roma (Bizans) üzerine sefere çıkan Rua, Bizans üzerindeki Hun baskısını iyice arttırmış, Hun ülkesinden Bizans’ın asker toplamasını yasaklamış ve Bizans’ı vergiye bağlamıştır.
UYARI: Doğu Roma’yı vergiye bağlayan ilk Türk hükümdarı Rua’dır.
Attila Dönemi
Amcası Rua’nın ölümünden sonra Avrupa Hun Devleti’nin başına geçen Attila, Avrupa Hun Devleti’ne en parlak dönemini yaşatmıştır. Attila tahta çıktıktan sonra ilk iş olarak Doğu Roma İmparatorluğu ile “Margos Antlaşması”nı imzalamıştır
Margos Antlaşması şartları
Türk tarihinde Bizans’la yapılan ilk antlaşmadır. Attila, 441’de I. Balkan Seferi’ni ve 447’de II. Balkan Seferi’ni düzenleyerek Bizans’a Avrupa Hun Devleti’nin siyasi üstünlüğünü kabul ettirmiştir. II. Balkan Seferi sonucunda Bizans’la Anatolios Antlaşması’nı imzalamıştır.
- Hunlarca esir edilmiş Romalılar ile çeşitli nedenlerle ülkelerini terk eden Hunlar, Doğu Roma Devleti’ne kabul edilmeyecek,
- Romalı mülteciler ve esirlerin her biri için Avrupa Hunlarına sekiz altın fidye ödenecek,
- Romalılar, Hunların hakimiyeti altında olan kavimlerle işbirliği yapmayacak,
- Ticari faaliyetler belirli sınır kasabalarında devam edecek,
- Yapılan antlaşma devamlı olacak ve her iki taraf da uyacak,
- Romalıların, Avrupa Hun Devleti’ne ödediği 300 libre altın, 700 libre altına çıkarılacak gibi istekleri Doğu Roma’ya kabul ettirmiştir.
NOT: Margos Antlaşması; Doğu Roma’nın, Avrupa Hun Devleti’nin siyasi nüfuzunu kabul ettiğini gösteren bir belge olarak tarihe geçmiştir.
Anatolios Antlaşmasının Maddeleri Şartları
✓ Bizans savaş tazminatı ödeyecek.
✓ Bizans’ın daha önce ödediği vergi üç katına çıkarılacak.
✓ Hun sınır şehri Niş’te pazar kurulacak.
✓ Bizans’ın asker bulundurabileceği alanlar kısıtlanacak.
• Anatolios Antlaşması ile Bizans’a siyasi üstünlüğünü kabul ettiren Attila, devletin dış siyasetini değiştirmiş ve Batı Roma İmparatorluğu üzerine yönelmiştir. • Tarihe “Galya Seferi” olarak geçen bu sefer sonucunda İspanya’nın Katalan Ovası’nda 451 yılında Batı Roma İmparatorluğuyla büyük bir meydan muharebesi yapılmıştır.
Avrupalı tarihçiler savaşın kesin bir kazananı yok demelerine rağmen, Attila bir yıl sonra “İtalya Seferi”ne çıkmış ama Batı Roma, Attila’nın karşısına bir ordu çıkaramamıştır. Başkent Roma’nın düşeceğinden endişelenen Papa I. Leo başkanlığında bir heyet 452 yılında Attila’ya giderek Roma’yı bağışlamasını istemiştir. Attila, Batı Roma’ya üstünlüğünü kabul ettirdiğini düşündüğü için bu isteği kabul etmiştir.
Attila’nın Balkanlar üzerine seferleri sonucu Doğu Roma İmparatorluğu ile Attila arasında 447 yılında ikinci bir antlaşma yapılmıştır. Anatolyos (Anatolios) Barışı ile Doğu Roma (Bizans), Hunlara ödemekte olduğu vergiyi üç katına çıkarmayı kabul etmiştir, Doğu Roma üzerindeki nüfuzunu kesinleştiren Attila, Batı Roma imparatorluğu üzerine gidebilmek için “Honarya’nın evlilik teklifi ne karşılık Batı Roma Imparatorluğu’nun topraklarının yarısının çeyiz olarak kendisine verilmesini” gündeme getirmiş ve bunu bahane ederek Galya Seferi’ne çıkmıştır.
Attila, bir yıl sonra Alpleri aşarak Roma’ya girmiştir (452). Batı Roma imparatoru, Attila’nın durdurulması için Papa’dan yardım istemiş ve Papa’nın “Roma’nın bağışlanması talebi” sonrası Attila Roma’yı yağmalamamıştır.
Attila, İtalya Seferi dönüşünde ölünce yerine sırasıyla oğulları İlek, Dengizik ve İrnek geçmiştir. İrnek Dönemi’nde Avrupa’da tutunamayan Hunlar, Karadeniz’in kuzeyine çekilmiştir.
Avrupa Hunları’nın Avrupa’da Yarattığı Etki
✓ Kavimler Göçü ve Roma’nın ikiye ayrılması nedeniyle “siyasi etki”.
✓ Günümüz Avrupa uluslarının oluşması sürecinde Kavimler Göçü’ne neden oldukları için “etnik etki”.
✓ Almanların “Nibelungen Destanı” ve Attila, ile ilgili efsaneler yolu ile etkili oldukları için “edebi etki”.
✓ Avrupalıların Hun ordularını örnek olarak atlı birlikler kurmaları, ata binmek için üzengi, eyer, pantolon, potin kullanmaları, ordularını onlu sisteme göre teşkilatlandırmalı yoluyla “askeri etki”.
NOT: Avrupa Hunları, çok güçlü devlet idareleri, ülkelerinde sağladıkları huzur ve güven ortamı ile kuzey – güney, doğu – batı arasındaki ticari ve kültürel faaliyetlere ortam hazırlamışlardır.
Avrupa Hun Devleti nin Yıkılma Sebepleri
- Orta Asya Türk Göçleriyle beslenememesi
- Bizans saldırıları
- Bağlı kavimlerin isyanları
- Başa geçen hükümdarların Attila kadar yetenekli olmaması
