Mısır’da Kurulan Türk İslam Devletleri
Mısır’da Hüküm Süren Türk- İslam Devletleri
Abbasi Devleti’nin hâkimiyetinin zayıflamasından sonra yaklaşık 1000 yıl Mısır’da değişik Türk- İslam devletleri hüküm sürmüştür. En son Osmanlı hâkimiyetinde olan Mısır 1881 yılında İngilizlerin bölgeyi işgal etmesiyle Türklerin hâkimiyetinden çıkmış ve günümüzdeki devlet biçimini almıştır. Mısır tarihi, farklı dönemlerde pek çok farklı kültür ve medeniyete ev sahipliği yapmıştır. Bu dönemlerden biri de Türk İslam Devletleri dönemidir. Bu devletler, Mısır topraklarında Türk hükümdarlar tarafından kurulmuş İslam devletleridir.
Tolunoğulları, 9. yüzyılın ortalarında Mısır’da hüküm sürmüş bir Türk İslam devletidir. Bu hanedanlık, Türk asıllı Tolu Bey tarafından kurulmuştur. Tolu Bey, Abbasilerin Mısır valisi olarak atandı ve Mısır’da siyasi, askeri ve ekonomik olarak güçlü bir hanedanlık kurdu. Tolunoğulları, Mısır’da yönetimi ele geçirdikten sonra, birçok reform gerçekleştirdiler. İskân politikaları uygulayarak, farklı yerlerden gelen göçmenleri Mısır’a yerleştirdiler. Böylece, Mısır’da tarım ve ticaret sektörleri gelişti. Ayrıca, Mısır’da yeni bir askeri sistem kurarak orduyu yeniden düzenlediler ve askeri güçlerini arttırdılar.
Tolunoğulları dönemi, İslam mimarisinde önemli bir yere sahiptir. Dönemin en önemli mimari eserleri arasında, Kahire’deki Ibn Tulun Camii ve Kıpti Kilisesi’nin üzerine inşa edilen Ibn Tulun Kalesi yer almaktadır. Bu yapılar, dönemin İslam mimarisinin özelliklerini yansıtmaktadır. Tolunoğulları Devleti, 905 yılında Abbasilerin Mısır valisi tarafından devrildi. Ancak, Tolunoğulları’nın kurduğu siyasi, askeri ve kültürel miras, Mısır’da uzun yıllar boyunca etkisini sürdürdü.
Akşitler, 11. yüzyılda Anadolu’da hüküm sürmüş bir Türk İslam devletidir. Bu hanedanlık, 1064-1177 yılları arasında Konya ve çevresinde hüküm sürmüştür. Akşitler, adını kurucusu olan I. Kılıç Arslan’ın babasının adı olan Akşit’ten almıştır. Akşitlerin diğer bir adı Ihşidilerdir. Akşitler dönemi, Anadolu Selçuklu Devleti‘nin henüz güçlenmediği bir dönemde gerçekleşmiştir. Bu nedenle, Akşitler, Selçuklu İmparatorluğu’nun Anadolu’ya yerleşmesine yardımcı oldular. Selçuklu İmparatorluğu’nun kurucusu Tuğrul Bey, Akşitler’in yanında askeri tecrübe kazandı. Ayrıca, Tuğrul Bey’in kardeşi Çağrı Bey de Akşitler’in hizmetinde görev aldı.
Akşitler dönemi, Anadolu’da Türklerin İslam’a geçmelerine de yardımcı olmuştur. Dönemin önde gelen din adamları, Anadolu’da İslam’ın yayılmasında önemli bir rol oynadılar. Ayrıca, Akşitler döneminde kültür ve sanat da gelişti. Akşitler, Konya’da birçok cami, medrese ve han gibi yapılar inşa ettiler. Akşitler, 1177 yılında Selçuklu Sultanı I. Kılıç Arslan tarafından fethedildi. Ancak, Akşitlerin kurduğu kültürel, sanatsal ve askeri miras, Anadolu’da uzun yıllar boyunca etkisini sürdürdü. Ayrıca, Akşitler, Anadolu’da Türklerin yerleşimine katkıda bulundukları için tarihte önemli bir yere sahiptir.
XI. yüzyılda, Türk asıllı Büyük Selçuklu Devleti, İslam aleminin önemli bir gücü haline gelmişti. Bu dönemde, Selçuklu Devleti’nin Mısır valisi olan Bedreddin El Ayni, Mısır’da bağımsız bir hanedan kurdu ve burada kurulan bu hanedan, Türk İslam Devletleri döneminin ilk örneği oldu. Memluk Devleti, 13. yüzyılın ortalarında Mısır’da kurulan bir Türk İslam devletidir. Bu devlet, köle askerlerin kurduğu bir hanedanlık tarafından yönetiliyordu ve yaklaşık 250 yıl boyunca İslam dünyasının en güçlü devletlerinden biri olarak varlığını sürdürdü.
Memluk kelimesi, Arapça’da köle anlamına gelir. Memluk Devleti, başlangıçta Selahaddin Eyyubi’nin hizmetindeki köle askerlerin oluşturduğu bir ordu tarafından kuruldu. Bu askerler, genellikle Türk ve Kıpçak kökenli olup, savaş esirleri olarak satın alınmışlardı. Zamanla, Memluklu köle askerler, kendi aralarında bir hanedanlık kurarak Mısır’ı ele geçirdiler ve Memluk Devleti’ni kurdular. Memluk Devleti, kurulduğu dönemde İslam dünyasının en güçlü devletlerinden biri haline geldi. Devlet, Doğu Akdeniz’deki ticaret yollarının kontrolünü elinde tutarak büyük bir refah dönemi yaşadı. Ayrıca, dönemin önemli İslam bilim ve kültür merkezlerinden biri olan Kahire, Memluklerin başkenti olarak büyük bir gelişme gösterdi.
Ancak, 16. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’nun baskısı altında kalan Memluk Devleti, 1517 yılında Osmanlılar tarafından fethedildi ve sona erdi. Böylece, Mısır’da kurulan Türk İslam devletleri dönemi de sona ermiş oldu. Ardından, Selçuklu Devleti’nin yıkılmasından sonra, 13. yüzyılda Mısır’da Memluk Devleti kuruldu. Bu devlet, Türk kökenli askerler tarafından yönetiliyordu ve İslam dünyasının en güçlü devletlerinden biri haline geldi. Memlukler, 16. yüzyıla kadar varlığını sürdürdü ve Osmanlı Devleti’nin baskısı altında yıkıldı. Son olarak, Osmanlı Devleti’nin Mısır’ı fethetmesiyle, Mısır’da kurulan Türk İslam Devletleri dönemi sona erdi. Ancak, bu dönemde kurulan devletler, Mısır tarihinin önemli bir parçası olarak günümüze kadar varlığını sürdürmüştür.
Eyyubiler, 12. ve 13. yüzyıllarda İslam dünyasında hüküm süren bir Türk İslam devletidir. Bu hanedanlık, İslam peygamberi Muhammed’in amcası Ebu Talib’in oğlu Eyyub bin Ebi Talib tarafından kuruldu. Eyyub bin Ebi Talib, İslam dünyasının önemli kentlerinden biri olan Mekke’de doğmuş ve İslam ordusunda önemli bir komutan olarak görev yapmıştı.
Eyyubiler, ilk olarak Suriye’de hüküm sürmeye başladılar. 12. yüzyılın ortalarında, Eyyubi Devleti’nin en ünlü hükümdarı olan Selahaddin Eyyubi, Haçlıların elinde bulunan Kudüs’ü geri alarak İslam dünyasının birleştirilmesinde önemli bir rol oynadı. Selahaddin Eyyubi’nin hükümdarlığı döneminde Eyyubiler, Suriye, Filistin, Lübnan, Ürdün, Mısır ve Yemen gibi birçok İslam ülkesini kontrol altına aldılar.
Eyyubi Devleti, İslam dünyasında kültür, sanat ve mimari alanlarında da büyük bir etki bıraktılar. Dönemin önemli İslam bilim ve kültür merkezlerinden biri olan Şam, Eyyubilerin başkenti olarak önemli bir gelişme gösterdi. Ayrıca, Eyyubiler döneminde cami, medrese ve kervansaray gibi önemli mimari eserler inşa edildi.
Eyyubiler hanedanlığı, 13. yüzyılın başlarında Moğol istilalarıyla birlikte güç kaybetmeye başladı. Son hükümdarları, Moğol İmparatorluğu’na boyun eğmek zorunda kaldı. Böylece, Eyyubiler hanedanlığı sona erdi ve yerini Memluk Devleti gibi başka Türk İslam devletleri aldı. Ancak, Eyyubilerin kurduğu kültürel ve sanatsal miras, İslam dünyasında uzun yıllar boyunca etkisini sürdürdü.
Tarih