Enderunlu Fazıl

(17597-1810)
Dîvan ve mesnevi şâiri. 18. yüzyıl divan şairlerinden biridir. Enderun mektebinde yetiştiği için bu lakabı alan sanatçı, Osmanlı Dönemi’nde toplatılan ilk kitap olan Zenanname (Kadınlar kitabı) adlı eseri yazmıştır. Tüm düşüncelerini açıkça dile getirmekten çekinmemiş, kadınlardan zevk almadığını sürekli tekrarlayarak tüm eserlerinde bu konuyu ele almıştır.

Akkâ civarında Safd’da doğdu. Asıl adı Hüseyin’dir. Babası Ali Tâhir’in öldürülmesi üzeri­ne İstanbul’a getirilmiş, Enderun’a alınmış, orada eğitilip öğretilmiştir (1775-1784). Bir aşk macerası sebebiyle Ende­run’dan uzaklaştırılınca uzun yıllar (10-12 sene) sefil bir ha­yat yaşamıştır. Halep ve Erzurum’da bâzı memurluklara alın­mış, 1795’te Rodos’a sürülmüş, gözleri kör oiunca da İstan­bul’a dönmesine izin verilmiştir. İstanbul’da ölmüş, Eyüp Mezarlığı’na gömülmüştür.
Güzel şiirleri bulunmakla beraber Enderunlu Fazıl, üstün bir şâir de­ğildir. Nabi ve Nedim‘in üslubunda yazdığı gazellerinde çe­şitli milletlerin güzellerini, bâzan basitliğe ve açık saçık ifa­delere düşerek anlatır. Mesneviler, mahallî hayâtı aksettir­mesi bakımından ilgi çekicidir.

Eserleri:

 1. Dîvan (1842’de basıldı.), 2. Defteri Aşk (Dîvanı ite birlikte basıldı, mesnevidir), 3. Hû ban-nâme (Çeşjtli mil­letlerin erkek güzelleri hakkında mesnevi), 4. Zenan-nâme (Mesnevidir, her milletin kadın güzellerini tasvir ve tarif eder. Bu eser J. Decourdemanche tarafından Fransızca’ya çevrilerek 1890’da Paris’te yayımlandı), 5. Çengi-nâme (Mu-rabbâlardan meydana gelmiştir, devrinin bâzı özelliklerini yansıtması bakımından önemlidir.) (Fâzıl’ın biyografisi ve eserleri Içjn İslâm Ans. Fâzıl maddesine bakınız. Hûban-nâme ile Zenan-nâme, Ercümend Muhib tarafından 1945’te yayımlanmıştır.]