Türk Tarihi Hakkında Kısaca Özet Bilgi
Türkler geniş bir sahada dağınık şekilde göçebe tarzı hayat sürdürdüklerinden Türk tarihini sınırlandırmak imkânsızdır. Diğer yönden ilk dönem Türk tarihini kendi yazılı kaynaklarından değil de münasebette bulundukları diğer milletlerin yazdıklarından öğrendiğimiz için Türk tarihini incelemek daha da zorlaşmaktadır. Dünyadaki kadim milletlerin ilk neşet ettikleri coğrafya dar bir alan olmuş, Türklerin ise ilk görüldükleri coğrafya geniş bir sahayı kapsamıştır. Bundan dolayı kadim milletlerde “devlet” sözcüğü oturulan yer manasına gelmekteyken Türklerde hâkim olunan yer manasındadır.
Yaşadıkları coğrafya ve hayat tarzı Türk tarihinin karakterinin oluşmasında en önemli unsurlardandır. Türkler göçebe hayat tarzından dolayı diğer milletlerin hâkimiyeti altına girmeyi kabullenememişler, bağımsızlıklarına düşkün olmuşlardır. Göçebe hayat tarzı Türklerde köleliğin yayılmasını engellemiştir. Türkler coğrafi şartlardan dolayı diğer milletlere nazaran savaşlarda daha başarılı olmuşlardır. Çünkü bozkır şartlarında yetişen Türkler, çetin hayat şartlarına karşı koyma hususunda diğer milletlere nazaran daha başarılıydılar.
Türklerin savaşlarda başarılı olmalarının bir diğer sebebi ise demiri %95’in üzerinde işleyebilme becerileridir. Kurt (Hilal-Turan) Taktiği de Türklerin savaşlarda galip gelmelerindeki nedenlerden biridir. Türk tarihinde Uygurlardan önce yerleşik hayata geçen boylar vardır ancak devlet olarak ilk defa Uygurlar yerleşik hayata geçmişlerdir.Bu durumda Türklerin ilerleyen zamanlarda kalıcı eserler vermelerine çok yardımcı olmuştur.
Türkistan Bölgesindeki İlk Kültür Merkezleri
Tagar ve Taşdık Kültürü
Bu kültürün MÖ 700 – 300 yılları arasında Altay Dağları bölgesinde yaşandığı iddia edilmektedir. Altay bölgesinde yapılan arkeolojik kazılarda mezarların içerisinde at koşum takımları, ev araç gereçleri bulunmuştur. Türklerin en gelişmiş kültür tipidir.
Karasuk Kültürü
Bilinen ilk Türk Devleti olan Hunların ataları tarafından bırakılan en önemli kültür merkezi Karasuk Kültürüdür. Karasuk Kültür merkezinde, “Taş veya kilden döküm yöntemiyle bronzdan kürekler, bıçaklar vb. el aletlerinin kabzaları halka halka, mantar şeklinde veya hayvan figürü şeklinde sanatsal değeri yüksek bir anlayışla yapılmıştır.
MÖ 1200 – 700 yılları arasında Güney Sibirya, Baykal ve çevresinde yaşanan kültüre karasuk kültürü adı verilmiştir. Prof. Dr. İbrahim Kafesoğlu’na göre bu kültür döneminde Türkler, batıya doğru (günümüzdeki Türkmenistan ve İran) göçlere başlamışlardır.
Andronovo Kültürü
Avrupalı antropologların savaşçı beyaz ırk olarak ifade ettikleri andronovo kültürünün Türk tipi kültür olduğunu Rus antropologları ortaya koydu. Antropologlara göre MÖ 1700 MÖ 1200 yılları arasında Tanrı Dağları – Balkaş Gölü arasındaki bölgede yaşanmıştır. Afanasyevo kültürünün gelişmiş hâlidir. Bu dönemde süs eşyaları yapılmış, at ve koyunu daha önce ehlileştiren Türkler bu kültür döneminde sığırı da ehlileştirmişlerdir.
Afanasyevo Kültürü
MÖ 2500 – 1700 yılları arasında Ural Dağları ile Altay Dağlan arasındaki bozkırlarda görülen Türk kültür tipidir. Bu kültür tipinde Türklerden kalma at kalıntılarına rastlandığı için Türklerin atı ilk defa bu kültür tipinde ehlileştirdikleri dile getirilir. Ayrıca afanasyevo kültür tipinin kalıntıları arasında bulunan savaş malzemeleri Türklerin savaşçı yönlerini de ortaya koymaktadır. Bu kültürün Türkistan kültürünün (Türk) oluşmasındaki en önemli yapı taşı olduğu araştırmacılar tarafından iddia edilmektedir.
Anav Kültürü
MÖ 10000 ve MÖ 5000 yılları arasında Batı Türkistan’da (günümüzdeki Türkmenistan’ın başkenti Aşkabat yakınlarında) yaşandığı arkeolojik kazılar sonucunda tespit edilen kültürdür. Kazılarda elde edilen materyallere göre bu kültüre ait insanlar sadece göçebe olarak yaşamamış, yerleşik olarak da hayatlarını devam ettirmişlerdir. Sulama kanallarının varlığı, tarım ve hayvancılıkla uğraştıklarının en önemli göstergesidir.