Eski Roma Döneminde Tiyatro
Roma Döneminde Tiyatro ve Tiyatro Eserleri, Sanatçıları
Roma’da sanatın, kuramsal sorunlarından ziyade teknikleri, eğitim ve öğretimi üzerinde durulur. Bu dönemde daha çok sanatın topluma karşı görevi önemlidir. Roma döneminde tiyatro sanatı ile ilgili en önemli eser, Horatius’un Ars Poetika’sidir. Bu eserde de tiyatronun eğitici işlevi üzerinde durulur. Romalı tiyatro eleştirmenleri ve kuramcıları, Yunan kuramcılarının görüşlerine yeni bir şey katamaz, sadece kendi çağlarının oyunlarını eleştirip yöntem ve biçim bilgisi üzerinde dururlar. Roma sanatı başlangıçta Yunan sanatının devamı olur. Daha sonra geniş bir coğrafyaya yayılmasıyla kendine özgü bir yaşam şekli ve sanat oluşturur. Roma edebiyatını Yunan edebiyatından ayıran belirgin özellik, tiyatro sanatında görülen işlevsellik anlayışıdır. Eski Yunan estetik güzelliğe, yüce değerlerin yansıtılmasına önem verirken Roma sanatı ise sanatı sadece işlevsel özelliği ile kullanır çünkü sanattan beklenen günlük yaşamı kolaylaştırmak ve insanı bu yaşama daha iyi uyacak biçimde eğitmektir. Roma tiyatrosu, Yunan tiyatrosu gibi çatışmalara, entrikalara, çelişkilere yer vermeyip daha küçük ve basit sorunlar üzerinde durur. Tiyatro ürünü, her zaman aile ilişkilerine ya da günlük yaşantıya uyarlanır. Buradaki amaç, günlük yaşam kurallarını halka öğreterek onları eğitmektir. Bu dönemde tiyatro genel ve ortak sorunlardan sıyrılıp insanın trajik tarafından uzaklaşır ve daha çok bireysel ve öznel olana yönelir.
a) Platus, Terentius, Cicero
Komedya yazarı Platus (MÖ 254-MÖ 184), Yunan sanatında olduğu gibi tragedya ve komedyanın birbirinden kesin olarak ayrılması gerektiğini savunur. Terentius (MÖ 192- MÖ 153) ise, oyunlarının malzemesini Yunan komedyasından alırken birkaç öykünün olay dizisinden yeni bir oyun meydana getirir. Cicero (MÖ 106-MÖ 43), Yunan sanatında olduğu gibi tragedya ve komedyanın kendine özgü özellikleri olduğunu söyler. Komedinin uygun oyun kişilerinin tipik özelliklerini sayar, güldürü tekniklerini anlatır. Komedya “Gerçeğin yansısıdır.” görüşü ile aslında Cicero’nun, Aristoteles’in Poetikasından esinlendiğini görülür.
b) Horatlus ve Ars Poetika
Roma döneminde tamamlanmış tek tiyatro eleştiri ve kuram eseri Horatius’un Ars Poef/Tca’sıdır ve bu eserin MÖ 24-20 yıllarında yazıldığı tahmin edilmektedir. Bu eser, tiyatro sanatı hakkında bilgi verir. Sanatçılığın önemli bir iş olduğundan, sanatçıların işlevlerinden bahseder. Ars Poetika, Roma İmparatorluğu’ndaki edebiyat anlayışını şekillendirir. Yunan sanatında olduğu gibi, sanatın, toplumu ahlaki olarak eğitmesi gerektiğini söyler. Tiyatronun eğitme ve eğlendirme görevinin olduğu diğer kuramcılar tarafından da benimsenir. Ars Poetika, Batı tiyatrosunu en çok etkileyen eserlerden olduğu için önemlidir. Bu eserde, Roma sanatının ilerleme gösterebilmesi için Yunan sanatından alınan örneklerin incelenmesi ve onlar gibi eser yazılmasına bağlı olduğu belirtilir. Ars Poetika, Poetika’da olduğu gibi hayat ve sanat arasında bir ilişki kurmaz, daha çok Yunan sanatı ile Roma sanatını karşılaştırır ve Yunan sanatını yücelterek ondan yararlanılması gerektiğini savunur.
Not:
Roma dönemi, tragedya ve komedyanın kesin olarak birbirinden ayrıldığı, güldü rünün tanımı ve güldürme teknikleri üzerinde durulduğu dönemdir.