Terkib-i Bent
Terkib-i Bent Nedir
Bentlerle kurulan uzun bir nazım biçimidir. Yaşamdan, talihten şikayet; felsefi düşünceler, dini, tasavvufi konular ve toplumsal yergilerin işlendiği şiirlerdir. En az beş en fazla on bentten oluşur. Aruz ölçüsüyle yazılır.
Her bent de beş ile on beyitten oluşur. Bentlerin kafiye düzeni gazele benzer. Her bendin (terkib-hane, kıta) sonunda vasıta beyiti denen bir beyit vardır. Vasıta beyiti her hanenin sonunda değişir. Eğer değişmiyorsa terciibent olur.
Kimin Eseri
Terkibibent birine ait bir eser değildir ancak edebiyatımızda Bağdatlı Ruhi ve Ziya Paşa bu türün iki önemli şairidir. İkisi de toplumsal konularda yazmıştır. Her bendindeki beyit sayısı genellikle 6 ile 10 arasında olan ve en az üç bentten meydana gelen bir nazım biçiminin adıdır.
Terkibibentlerde her bende terkiphane; bentleri birleştiren beyitlere ise vasıta denir. Terkib-i bentlerde her bendi vasıta beyti dışında kaside ve gazel gibi kafiyelidir. Vasıta beyti ise hem ait olduğu bentten hem de diğer bencilerden ve bencilerin vasıta beyitlerinden bağımsız olarak kendi içinde kafiyelidir. Toplumun bozuk yönleri, felsefi görüşler, Allah’ın varlığı ve kudreti, kâinatın sonsuzluğu, insanın bu kudret ve sonsuzluk karşısındaki durumu ve hayattaki zıtlıklar gibi konularda yazılmıştır. Türk edebiyatında en ünlü terkip-i bent, Bağdatlı Ruhi’nin manzumesidir. Ruhi’nin bu terkib-i bendi çok beğenilmiş; birçok şair tarafından da nazire yazılmıştır
Bu şiirdeki dokuz beyit bir benti oluşturur. Dokuzuncu beyit vasıta beyittir. Onun üzerindeki beyitler terkibhânedir. Görüldüğü gibi uyaklanış gazeldeki gibidir.(kısaltılmıştır.)
Terkibibent Özellikleri Nelerdir
- Terkibibent, Türk Edebiyatı’nda en çok Bağdatlı Ruhi ile ilişkilendirilen bir nazım biçimidir. Bağdatlı Ruhi’nin terkibibent türündeki şiiri, kendi devrinin eleştirisini yapmasıyla büyük bir üne sahiptir.
- Terkibibent, Tanzimat döneminde Ziya Paşa tarafından başarılı bir şekilde kullanılmıştır.
- Terkibibent, beyitlerin bir araya gelerek bentleri oluşturduğu bir yapıdır. Bentler ise birleşerek terkibibendiyi oluşturur.
- Terkibibentin son bendinin son mısrasında, şairin mahlası (takma adı) özel olarak kullanılır.
- Terkibibent, divan edebiyatında yaygın olarak kullanılan bir nazım şeklidir. Bu edebi türdeki şiirler, bentlerin birleşmesiyle meydana gelir.
- Terkibibentin bileşenlerinden olan bentlere, terkiphane veya hane adı da verilir.
- Terkibibentlerin miktarı değişebilir ve genellikle 3 ila 17 arasında olabilir. Bununla birlikte, daha sık olarak tercih edilen bent sayısı 5 ila 7 arasında bulunur.
- Terkibibentlerin oluşturulduğu bentlerdeki beyit sayısı çoğunlukla 5 ile 10 arasında değişiklik gösterir.
- Terkibibent, gazelle benzerlik taşıyan uyak örgüsüne sahiptir. Her bendin bitişinde, vasıta beyit olarak adlandırılan ve kendisi içinde aynı uyağı taşıyan başka bir beyit daha yer alır: aa, ba, ca, da, ea… yy.
- Vasıta beyti, diğer beyitlerden farklı olarak kendi içinde uyaklanır. Bu özellik, bentin sonundaki vasıta beytiyle diğer beyitler arasında bir ayrım yaratır.
- Terkibibentin bentlerindeki vasıta beyti, tüm bentlerde tekrarlandığında, bu şiir türüne terciibent denir.