Eş Anlamlı Kelimeler

Eş Anlamlı Kelimeler (Anlamdaş Sözcükler)

Bir dilde yazımları ve okunuşları farklı, anlamları aynı olan kelimelere eş anlamlı sözcükler veya anlamdaş sözcükler adı verilir. Başka bir deyişle sesleri farklı, anlamları aynı olan sözcüklere eş anlamlı (anlamdaş) sözcükler denir. Türkçede söz­cükler arasında eş anlamlılıktan çok, yakın anlamlılık vardır. Bu nedenle

Türkçede eş anlamlı sözcüklerin sayısı çok azdır. Türkçedeki eş anlamlılık, yabancı kökenli sözcüklerden kaynaklanır. Eş anlamlı kelimelere bakıldığında genellikle bunlardan birinin Türkçe, öbürünün yabancı kökenli sözcük olduğu görülür.

NOT: Eş anlamlı (anlamdaş) kelimeler, anlatım bozukluğu konusuyla da ilgilidir. Eş anlamlı kelimeler aynı cümlede bir arada kullanıldığında anlatım bozukluğu meydana gelir.

İşçiler, özgün ve orijinal eşyaları dikkatli bir şekilde salona taşıdılar.

Bu cümlede geçen “özgün, orijinal” sözcükleri eş anlamlı olduğundan bir arada kullanılmaları anlatım bozukluğuna neden olmuştur.

UYARI: Bazı durumlarda anlamdaş kelimeler birbirinin yerini tutmayabilir. O Sözcüğün anlamdaşı cümledeki kullanımına göre değişir.

“Mehmet çok iyi arkadaştır, gerçek bir kara gün dostudur.”

Bu cümlede “kara” sözcüğü “siyah renk” değil, “kötü” anlamında kullanılmıştır. Bundan dolayı “kara gün dostu” yerine “siyah gün dostu” demek uygun olmaz.

Eş Anlamlı Kelimelerin (Anlamdaş Sözcükler) Özellikleri Nelerdir

* Aynı kavramları karşılayan sözcüklerdir.
* Anlamdaşlığı sağlayan sözcüklerden biri genellikle alıntıdır.
* Milletler arasında yaşanan kültür alışverişinde doğal olarak kelime geçişleri olur.
* Türkçede; Arapça, Farsça, İngilizce gibi dillerden dilimize geçen ve eş anlamlılığı sağlayan çok sözcük bulunmaktadır.

Bir sözcüğün eş anlamlısını cümledeki kul­lanımı belirler.

  • Yazar, eserlerinde hatıralarına yer vermiş.
  • Yazar, yapıtlarında anılarına yer vermiş.

Yukarıdaki cümlelerde eser-yapıt; hatıra- anı sözcükleri eş anlamlı (anlamdaş) olarak kullanılmıştır.

Örneğin:

“Çektiğimiz sıkıntının nedeni sevgisizlik, bencil­liktir.” cümlesinde geçen “sıkıntı” sözcüğü, “Bu seferki yolculuğumuz çileli geçti.” cümlesindeki “çile” sözcü­ğüyle eş anlamlıdır. Ancak;

Eline geçirmiş de çileyi evirip çevirip yumak yapıyor.

dizelerindeki “çile” ile eş anlamlı değildir.

* Eldeki bütün kanıtlar suçlunun A.L. olduğunu gösteriyor. (delil)
* İlerleyen yıllarda hatıralarımı kitaplaştırmayı düşünüyorum. (anı)
* İmtihana iyi çalışamadım. (sınav)
* Onu itham etmeden önce iyi düşünün. (suçlamak)
– Kimi zaman farklı anlam alanlarına sahip sözcükler, anlam alanları çakıştığında (kullanıldığı bağlamda) eş anlamlılık kazanır.
* Çok büyük bir başarıydı bu. (önemli)
* Geçen yıl eşimden boşandım. (ayrılmak)
– Eş anlamlılık, sözcük boyutunda değil anlam boyutunda (bağlam) düşünülmelidir.
* Edebiyat yapmaktan vazgeçmelisiniz. (Yazın sözcüğü kullanılamaz.)
* Yürekli biriymiş doğrusu! (Kalpli sözcüğü kullanılamaz.)
Aşağıda Alfabetik listelenmiş Eş Anlamlı Kelimeler Sözlüğünü sizler için listeledik:
abide :anıt
acele :çabuk
acemi :toy
aciz :güçsüz
adalet :hak
adet :sayı
aka :büyük
akıl :us
al :kırmızı
alelade :sıradan
aleni :açık
ara :fasıla
araba : otomobil
armağan :hediye
aşk :sevi
atik :seri
ayakkabı :pabuç
bağışlama :affetme
bacı :kız kardeş
baş :kafa
bayağı :adi
beyaz :ak
bonkör :cömert
cennet :aden
cevap :yanıt
cılız :zayıf
cimri :pinti
cümle :tümce
çabuk :acele
çağrı :davet
çamur :balçık
çare :umar
denk :müsavi
deprem :zelzele
dilek :istek :arzu
dizi :sıra
doktor :hekim
dost :arkadaş
edebiyat :yazın
edep :adap
ehemniyet :önem
elbise :esbap
emniyet :güven
eser :yapıt
ev :konut
fakir :yoksul
fayda :yarar
fena :kötü
fikir :düşünce ya da ide
gemi :vapur
gezmek :dolaşmak
gökyüzü :sema
gözlem :rasat
güç :kuvvet
hadise : olay
hareket :kinetik
hasım :düşman
hasret :özlem
hatıra :anı
hediye :armağan
hekim :doktor
hısım :dost
ırak :uzak
ırmak :nehir
idadi :lise
idare :yönetim
ihtiyar :yaşlı
ihtiyaç :gereksinim
ilan :duyuru
ilişki :münasebet
imtihan :sınav
isim :ad
istasyon :gar veya Terminal
istikbal :gelecek
işçi :amele
ivedi :çabuk
izahat :açıklama
kabiliyet :yetenek
kafa :baş
kahin : medyum veya öz Türkçesi bilici
kalp :yürek
kanıt :delil
kelime :sözcük
kılavuz :rehber
kırmızı :al
kıyı :kenar veya sahil
kirli :pis
kolay :basit
konuk :misafir
kural :kaide
kuvvetli :güçlü
küçük :ufak veya minik
lider :önder
mal :meta
mani :engel
matem :yas
mektep : okul
mektup :name
merkep :eşek
misafir :konuk
misal :örnek
muharebe :savaş
mübarek :kutsal
namzet :aday
nehir :ırmak
nesil :kuşak
nezir :adak
okul :mektep
ortalama :vasat
oy :rey
öğrenci :talebe
öğretmen :muallim
önder :lider
örnek :misal
öykü :hikaye
problem :sorun
rey : oy
rüştiye : ortaokul
rüzgar :yel
saadet :mutluluk
sabit :durağan (durgun)
sağlık : sıhhat
savaş :cenk veya muharebe
sebep :neden
sene :yüzyıl ya da asır
serüven :macera
sevinç :mutluluk
sınav :imtihan
sınıf :derslik
sitane :yıldız
siyah :kara
son :nihayet
sonbahar :güz
soru :sual
sorumluluk :mesuliyet
sözcük :kelime
sözlük :lügat
şaka :latife
şakacı :nüktedan
tabiat :doğa
tartışma :münakaşa
temel :esas
tören :merasim
tren :şimendifer
tutsak :esir
tümce :cümle
uçak :tayyare
ulu :yüce
ulus :millet
usta :ehil
uyarı :ikaz
uygarlık :medeniyet
üzüntü :tasa
vakit :zaman
vatan :yurt
vazife :görev
veteriner :baytar
vilayet :il
Yaşlı :ihtiyar
yel :rüzgar
yemek :aş
yetenek :beceri ye da kabiliyet
yıl :sene
yılmak :bıkmak
yoksul :fakir
yurt :vatan
yürek :kalp
yüz :sima :çehre :surat
zehir :agu
zengin :varlıklı
zırnık :metelik
YABANCI KELİMELERE ÖZ TÜRKÇE KARŞILIKLAR
Acele etmek – Aşıkmak – Telesmek
Aile – Kodak – Odbaşı
Anten – Sırgavıl
Asansör – Götürge
Avukat – Aklavcı
Ayna – Güzgü
Ciddi – Salmaklı
Çikolata – İtimil
Ders – Çimke
Diktafon – Ünalga
Doktor – Sagan
Domates – Kızanak
Ekonomi – Denlik
Elektrik – Çıngı
Elektron – Çınca
Elektronik – Çıncalık
Feminist – Hatuncu
Feminizm – Hatunculuk
Frekans – Tezlik
Gram – Ağram
Hatıra – Estelik
Hava – Tenek
Helikopter – Dikuçar
Kamera – Sınalga
Kamp – Düşerge
Kanal – Arna
Kilo – Geli
Kilometre – Çağrım
Klasör – Kavlık
Kukla – Kavırçak
Lehçe – Ağgan
Makas – Kaycı
Makaslamak – Kayırtmak
Milyon – Pekmen
Nar – Saklı
Nokta – Çekit
Organ – Kılgan
Otel – Konakçı
Penguen – Karabat
Piramit – Köpyak
Plaj – Çimerlik
Polis – Sakçı
Program – Bağdarlama
Radyo – Ünalgı
Saat – Sögen
Selfie – Görçek
Sigara – Çilim
Taksi – Tutgit
Takvim – Gündizme
Telefon – Alısün
Televizyon – Sınalgı
Tornavida – Burga
Trafik – Katnav
Üniversite – Birdem
Vantilatör – Yelletke
Eş Anlamlı Kelimeler Örnek Soru:
I. Kısa zaman içinde şan ve şöhreti ülke sınırlarını aştı.
II. Kuvvetli rakibinin karşısına çok güçlü çıkmak istiyordu.
III. Dedesinden kalma bu eski evde acı tatlı pek çok anısı vardı.
IV. Bu kitap, güncel olayları konu eden öykülerden oluşuyor.
V. Bu sıcak yaz gününde insan soğuk bir gölge arıyor.
Yukarıdaki numaralanmış cümlelerden hangilerinde eş anlamlı (anlamdaş) sözcükler bir arada kullanılmıştır?
A) I ve II     B) I ve III     C) II ve III      D) III ve IV      E) IV ve V
Yanıt: A
Aşağıdaki cümlelerin hangisindeki kalın yazılan sözcükler anlamca birbirine en yakındır?
A) O, sanat hayatında yer yer durağan dönemler yaşamışsa da sonraki yapıtlarıyla bu hareketsiz yılların üstesinden gelmeyi başarmıştır.
B) Sanatçı olayları iyi gözlemlemeli, yapıtını gereksiz ögelerden temizleyip arındırmalı.
C) Bir eleştirmen kendini okurlarına karşı sorumlu hissetmeli, kişisel düşüncelerini bir kenara bırakmalıdır.
D) Yaşamımda hep zorluklarla karşılaştım, hiç kimseden yeterli bir yardım görmedim.
E) Bir dönem şiirler yazan sanatçı toplumcu temaları ve bireysel temaları birlikte ele aldı.
Yanıt: A

99 Comments

Düşüncelerinizi Yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir