Soyut ve Somut Anlam
SOYUT VE SOMUT ANLAMLI SÖZCÜKLER
Soyut Anlamlı Kelimeler
– Duyularla algılanamayıp akıl yoluyla kavranan kavramları karşılayan sözcüklerdir. Soyut anlamlı sözcüklerin çoğu duygu bildirir.
* sevgi
Kızına duyduğu sevgiyi tarif etmenin imkânı yoktu.
* korku
Korkudan ne yapacağını şaşıran İhsan ümitsizce bağırmaya başladı.
* telaş
Bu saate kadar eve gelmeyince hepimizi bir telaş aldı.
* kıskanç
Bu kadar kıskanç biri olabileceğin hiç aklıma gelmezdi.
* güzellik
Güzelliğin insanın başına bela olduğu az değildir.
* amaç
Meğer amacı kendisini bakanlıklarda rahat bir göreve aldırmakmış.
– Kimi soyut kelimeler, cümle içinde somut anlam kazanabilir. Bu durum, somut sözcüklerin soyut anlam kazanmasına kıyasla daha az görülür.
* Coşku evlerden taşmış, sokaklara caddelere yayılmıştı.
“Coşku” sözcüğü, sevince bağlı heyecan anlamına gelir. Duyularla algılanamadığından soyut bir sözcüktür. Yukarıdaki cümlede “insanlar” anlamında kullanılmıştır.
Bugün ben bir güzel gördüm
Bakar cennet sarayından
Kamaştı gözümün nuru
Onun hüsn-i cemalinden
“Güzel” sözcüğü insanda hoşa giden duygular uyandıran, estetik zevke hitap eden bir özelliktir. Duyularla algılanamayıp kişiden kişiye değişen bir kavramdır. Bu cümlede şair bu kelimeyi “kız, sevgili” anlamında kullanmıştır.
Örnek 9:
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde somut anlamlı bir sözcük soyut anlama gelecek şekilde kullanılmıştır?
A) Sapasağlam adamsın, niçin tembel tembel oturuyorsun?
B) Böyle sert tavırlarla saygın bir yönetici olunamaz.
C) Korkarım sen de benim niye gittiğimi anlamayacaksın.
D) Bana bu konuyu iyice araştıracağını söylemişti.
E) Benim burada olduğumu öğrenmesi iyi olmaz.
B seçeneğinde kullanılan sert sözcüğü normalde somut anlamlıdır. Dokunma duyusu ile algılanabilen bir sözcüktür. Oysa bu cümledeki kullanımında bir yöneticinin sertliği dokunma duyusuyla algılanamaz. Sözcük, bu cümlede “hoş görüsü olmayan, gönül kırıcı” anlamında kullanılmıştır.
Somut Anlamlı Kelimeler
– Duyularla algılanabilen kavramları karşılayan sözcüklerdir.
* İşitme
Dışarıdan gelen çığlıklar üzerine hepimiz pencereye koştuk.
* Dokunma
Sert yatakta uyumanın bel ağrılarına iyi geldiği söyleniyor.
* Tatma
Henüz tam olgunlaşmayan elmaların tadı ekşiydi.
* Görme
Elinde bir demet çiçekle sokağın başında saatlerdir bekliyor.
* Koklama
Mutfaktan gelen yanık kokusu, akşam yemeğinden olduğumuzun habercisiydi.
– Kimi somut kelimeler cümle içinde soyut anlam kazanabilir.
* İki gündür evde sıkıntıdan patladım.
“Patlamak” sözcüğü, nesnelerin büyük bir ses çıkararak dağılması anlamına gelir. Görme ve işitme duyularına hitap ettiğinden somut anlamlı bir sözcüktür. Yukarıdaki cümlede çok sıkılmak anlamında kullanılmıştır.
Soruyu bir de bu yoldan çözmeyi dene. (yöntem anlamında kullanılmış)
Kuralları çiğnemek kimseye bir şey kazandırmaz. (ihlal etmek anlamında kullanılmış)
ÖZETLE: Duyu organlarımızla algılayamadığımız kavramları karşılayan sözcükler soyut anlamlı sözcüklerdir. Soyut anlamlı sözcükler herkes için aynı şeyi ifade etmez. Anlamları görecelidir. Duyularımızla algılayabildiğimiz kavramları karşılayan sözcükler ise somut anlamlı sözcüklerdir. Somut anlamlı sözcükler, herkeste aynı çağrışımı yapar.
okul, su, toprak, bulut, çiçek vb. somut anlamlı sözcüklerdir.
neşe, korku, umut, insanlık, gençlik, başarı vb. soyut anlamlı sözcüklerdir.