Hz. Ömer Dönemi
Hz. Ömer Dönemi
- Hz. Ömer’in tam adı: Ömer bin Hattab’dır.
- Hz. Ömer’in Lakabı Nedir: Ömerü’l Faruk Anlamı: Doğruyu yanlıştan ayıran
Suriye, Kudüs, İran ve Mısır fethedilmiştir. Ülke idari birimlere ayrılarak eyaletlere valiler görevlendirilmiştir. Devlet işlerinde halifeye yardımcı olmak amacıyla divan örgütü oluşturulmuştur. Adalet teşkilatlanmasına gidilerek mahkemeler kurulmuş, kadılar tayin edilmiştir. Fetihlere devam etmek ve ülkeyi korumak amacıyla düzenli ordular ve askerlerin kalacağı ordugahlar kurulmuştur. Beytü’l Mal adı verilen devlet hazinesi oluşturularak, vergilerde düzenlemeler yapılmıştır. Toprakları düzenleyen ve üretimi temel alan ikta sisteminin temelleri atılmıştır. Hicri takvim oluşturularak, kullanılmaya başlanmıştır.
Hz. Ömer Döneminin önemli olayları
Hz. Ebubekir’in ölümü üzerine İslamın önde gelen kişileri Hz. Ömer‘i halife ve devlet başkanı olarak seçtiler. (634-644) Dört halife döneminde en çok adil yönetimiyle anılan ve takdir gören halifedir. Sasani imparatorluğu 651 senesinde tarih sahnesinden silindi. Müslüman askerler Hz. Ömer devrinde Azerbaycan, Mezopotamya ve Mısır’ı ele geçirerek Kuzey Afrika’daki Trablusgarp’a kadar ilerledi. İslam devleti ilk defa düzenli bir ordu teşkilatına sahip oldu. Sınır uçlarında ordugâhlar inşa edilerek toprak savunması ve fetih savaşları sistematik hale getirilerek basitleştirildi. Fethedilen yerlere yeni kentler kurularak bu kentlere Müslümanlar getirildi.
İlk kez ikta sistemi uygulanmaya başlandı. Suriye, Irak, Filistin ve Mısır tamamen İslam devletine dahil edildi. İslam devleti toprakların büyümesi nedeniyle teşkilatlanmada yenilikler getirildi. İslam devleti, eyalet denilen yönetim birimlerine bölündü ve buralara kadılar ve valiler tayin edildi. Alınan kararların istişare edilmek istenmesi nedeniyle divan kuruldu. Beytül Mal denilen devlet hazinesi meydana getirildi. Ay yılı esasına dayalı olan ve Hicret olayını başlangıç kabul eden Hicri takvim kullanılmaya başlandı. Hz. Ömer, bir kölenin suikastine uğrayarak şehit edildi.
Hz. Ömer Dönemindeki Siyasi Gelişmeler Nelerdir
Hz. Ömer Bizans’la İlişkiler
636 yılındaki Yermük Savaşı ile Suriye ve Filistin coğrafyasının önemli şehirleri ele geçirilmiş 637’de Kudüs alınmıştır ve 640 yılında bütün Suriye coğrafyası fethedilmiştir. Amr ibnül As komutasındaki İslam orduları Bizans’a ait olan Mısır’ı fethetmiştir. Mısır’ın fethi ile Kuzey Afrika fetihleri başlamıştır. Kahire yakınlarında Fustat adı verilen “ordugâh şehir” kurularak burası Kuzey Afrika’ya yapılacak seferler için üs hâline getirilmiştir. Mısır’ın fethi ile Baharat Yolu üzerinde Müslümanların etkisi artmıştır.
Hz. Ömer Sasanilerle İlişkiler
635 Kadisiye, 637 Celula ve 642 Nihavend savaşları ile Sasani İmparatorluğu yıkılmıştır. Son Sasani hükümdarı III. Yezdicerd’in devletini tekrar toparlamasına fırsat verilmemesi için 644’de Horasan fethedilmiştir. Irak’ın ve İran’ın fethi tamamlanmıştır.
Hz. Ömer Türklerle İlişkileri
Nihavent Savaşı ile Müslümanlarla Türkler ilk defa komşu olmuştur. Bu dönemde Türkler ve Müslüman Araplar arasında savaşlar yaşanmamıştır. Azerbaycan Bölgesi’ne ilerleyen İslam orduları Kafkas Dağları ve Hazar Denizi’ne kadar olan bölgeleri ele geçirmiştir.
Teşkilatlanma Çalışmaları
Ülke toprakları yönetim birimlerine ayrılarak illere valiler atanmıştır. Toplanan vergiler sistemli hâle getirilmiş ve İslam Devleti’nin hâzinesi yani Beytü’l-mâl oluşturulmuştur. İslam tarihinde ilk düzenli ordu ve ordugâh şehirler kurulmuştur. İlk defa askerî ikta sistemi uygulanmıştır. Hz. Ömer Dönemi’nde, orduların durumunu yakından takip etmek ve merkezle taşra irtibatını sağlayabilmek için posta evleri inşa edilmiştir. (Askerî posta) Fethedilen yerlere Arabistan’ın çeşitli yerlerinden getirilen ailelerin yerleştirilmesiyle iskân siyaseti uygulanmıştır.
Hicret (622) başlangıç kabul edilerek ilk hicrî takvim düzenlenmiştir. Devlet işlerinde düzeni sağlamak için mali ve askerî konularla ilgili divanlar kurulmuştur. Basra ve Küfe gibi yeni şehirler kurulmuştur. Vilayetlere gönderilen valilerin yanına adalet işlerinden sorumlu kadılar atanmıştır. Hz. Ömer Dönemi’nde illere valilerden bağımsız olarak hareket eden kadıların atanması ile yürütme ve yargı birbirinden ayrılmıştır. Hz. Ömer Dönemi’nde ordugâh şehirlerin kurulmasında sınırların güvenliğinin sağlanması ve fetih hareketlerinin hızlandırılması amaçlanmıştır.
Hz. Ömer Dönemi Özellikleri Nelerdir Maddeler Halinde
• Ecnadin (636) Savaşıyla Suriye’nin Fethi tamamlandı.
• İran ile Köprü Savaşı (634), Kadisiye (636) ve Nihavend (642) Savaşları yapılarak İran alınmıştır.
• Dört halife dönemi içerisinde en çok fetihlerin yapıldığı dönemdir.
• Mısır (640-641), Suriye, Kudüs, Irak, İran ve Azerbeycan’ın bir bölümü feth edildi.
• Topraklar yönetim birimlerine ayrıldı.
• İlk kez divan kuruldu.
• Kadılık sistemi oluşturuldu.
• İlk düzenli ordu kuruldu. “Ordugâh” (cündler) şehirleri kuruldu.
• İkta sistemi kuruldu.
• Devlet Hazinesi (Beytül Mal) oluşturuldu.
• Hicri Takvim ilk kez kullanılmaya başlandı.
• Hz. Ömer İranlı bir köle tarafından şehit edildi.
DEVLETİN TEŞKİLATLANMASI
İdari Amaçlı teşkilatlanma: Fethedilen ülkeler idari yönden büyük illere ayrıldı ve bu illere valilere tayin edildi.
Hz. Ömer zamanında yapılan yenilikler nelerdir
- Divan örgütü kuruldu.
- Danışma kurulu oluşturdu.
- Ülkeyi yönetim birimlerine ayırdı. (Valilikler)
- İlk defa adalet teşkilatı kurularak mahkemelere kadılar tayin edilmiş, böylece yönetim ve yargı birbirinden ayrılmıştır.
- Hicri takvim kullanılmaya başlandı.
- Bazı şehirlerde su kanalları inşa edilmiş, bayındırlık alanında birçok yenilikler yapmıştır.
- İlk düzenli ordu ve ilk Ordugah’lar oluşturdu.
- Devlet gelirlerinin artması üzerine Beyt’ül Mal (devlet hazinesi) kurulmuştur.
- Vergiler sistemli hale getirilmiştir.
- Polis teşkilatının temelleri atıldı.
- Askeri posta teşkilatı kuruldu.
- Askeri ikta sistemi kurulmuştur.
- Adliye teşkilatında yenilikler yapıldı. (Adli işler için kadılar tayin edildi.
- Hz. Ebubekir vefat etmeden önce halifeliğe Hz. Ömer’i tavsiye etmişti.
- Hz. Ömer adaleti, doğruluğu ve cesareti ile ün yapmıştır. Onun zamanında İslam orduları geniş çaplı fetihler yapmıştır.