Kaşgarlı Mahmut

(XI’inci asır)
Türk dil bilgini. Kaşgar’da doğdu. Hayâtı hakkında fazla bilgi yok. Karahanlı sülâlesine mensup. İyi bir eğitim gör­müş, Farsça’yı, bilhassa Arapça’yı mükemmel derecede Öğ­renmiştir. Büyük Türk milliyetçisidir. Türk illerini gezerek folklor malzemesi topladı ve lügatinde bunları kullandı. Kaşgarlı Mahmut, Araplara Türkçe’yi öğretmek maksadı İle Arapça olarak Divan-ı Lügatit-Türk adlı sözlüğünü yazdı. Bu eserde 7500 civarında Türkçe kelimeyi Arapça olarak açık­larken Türkmen, Oğuz, Çiğli, Yağma, Kırgız vb. Türk boyları­nın Türkçe’si hakkında da bilgiler vermiş, dört yüze yakın dörtlükten oluşan şiir ve atasözleri ile de örneklemiştir. İçinde Türk illerinin bir haritası da vardır. Kaşgarlı’nın kitabı Türk kültür ve medeniyetinin temel kltaplarındandır. 1908′-de İstanbul’da bulundu, Kilisli Rıfat tarafından üç cilt hâlin­de bastırıldı (1915-1917). Besim Atalay’ın, Türkçe’ye tercü­mesini TDK bastırdı (3 cilt, 1939-1941; Lügatin indeksi de 4 cilt olarak çıktı). Yazarı tanıtıcı kitaplar da kaleme alındı: Şakir Ülkütaşır, Kaşgarlı Mahmud, (TDK yayımı, 1962); Ah­met Caferoğlu, Kaşgarlı Mahmud (1970). Türk Dili dergisi­nin Ekim-1972 sayısı Divan-ı Lügatit-Türk özel sayısı olarak çıktı. [Kaşgarlı Mahmud’un Kİtâbu Cevâhlrü’n-nahv fi Lüga­tl’t-Türk adlı bir eseri daha varsa da henüz ele geçmemiştir.]