Hellenizm Nedir
Hellenizm terimi, ilk olarak 19. yüzyılda batılı bilginler tarafından kullanılmıştır. Bu terim, İskender’in kurduğu imparatorlukla birlikte Yunan dilinin doğudaki medeniyetler tarafından benimsenmesini ve kullanılmasını ifade etmektedir. Ancak Alman tarihçi J. G. Droysen, yaptığı araştırmalar sonucunda Hellenizm’in sadece Yunan dilinin yayılmasıyla sınırlı olmadığını, aynı zamanda Yunan kültürünün bu medeniyetlerle etkileşim içinde olması anlamına geldiğini ortaya koymuştur.
Hellenistik Dönem, Büyük İskender’in ölümünden sonra başlamış ve Helen kültürünün Doğu ve Batı arasında bir sentez oluşturduğu bir dönem olarak kabul edilir. İskender’in fetihleri, Helen kültürünün yayılmasına ve Doğu medeniyetlerinin etkilenmesine yol açmıştır. Yunan dilinin kullanımı, bu dönemde sadece iletişim aracı olmanın ötesine geçerek felsefe, edebiyat, tarih ve bilim gibi alanlarda da etkisini göstermiştir.
Hellenistik Dönem, Yunan kültürünün Önasya, Mısır ve diğer doğu bölgelerinde yayılmasıyla birlikte büyük bir kültürel ve entelektüel değişim dönemi olmuştur. Bu dönemde yeni şehirler inşa edilmiş, kütüphaneler kurulmuş, bilimsel çalışmalar ve felsefi tartışmalar yoğunlaşmıştır. Yunan mitolojisi, sanat, mimari ve tiyatro da bu dönemde önemli bir rol oynamıştır.
Hellenizm, Yunan kültürünün yanı sıra diğer medeniyetlerin etkilerini de bünyesinde barındırmıştır. Özellikle Pers, Mısır ve Mezopotamya kültürleriyle birleşerek yeni bir sentez yaratmıştır. Bu dönemde farklı kültürler arasında entelektüel ve ticari alışverişler artmış, bilgi ve fikirlerin yayılması hızlanmıştır. Böylece Hellenistik Dönem, kültürel bir mozaik oluşturarak çeşitlilik ve zenginlik sunmuştur.
Helen Uygarlığının Özellikleri Nelerdir Maddeler Halinde
- Makedonya Kralı İskender Anadolu’daki İyon şehirlerini kurtarmak ve Pers hakimiyetine son vermek için MÖ 334’te Asya Seferi’ne çıkmıştır.
- Anadolu, Suriye ve Mısır’ı ele geçirerek Pers İmparatoruluğu’na son vermiştir. Ve Helen Medeniyetinin temelleri atılmıştır.
- İskender’in ölümüyle Büyük İskender imparatorluğu; Makedonya Krallığı (Antigonitler), Mısır Krallığı (Ptolemeler), Asya Krallığı (Slevkiler) olmak üzere 3’e ayrılmıştır.
- Doğu – Batı kültürlerinin kaynaşması süreci olarak bilinen MÖ 330 – 30 arası görülen Helenistik Dönem’de;
Antakya ve İskenderiye başlıca ilim merkezleri olarak doğmuş;
Bergama ve İskenderiye kütüphaneleri kurulmuştur.
Matematikte Arşimed, Coğrafyada Eratostenes önemli bilim adamlarıdır.
Sanat alanında Nike ve Afrodit heykelleri ile saraylar ön plana çıkmıştır.
İskenderiye Feneri dönemin en önemli eseri olarak tarihe geçmiştir.
Helen Medeniyeti (Helenistik Uygarlık) Hakkında Kısaca Bilgi
Antik Çağ’ın en etkileyici dönemlerinden biri olan Hellenistik Dönem, Büyük İskender’in MÖ. 323 yılında ölmesiyle başlamıştır. İskender’in ardında devasa bir imparatorluk bırakması, onun fetihleri ve Helen kültürünün yayılmasıyla sonuçlanmıştır. Hellenistik Dönem, İskender’in ölümüyle birlikte generalleri arasında bölünmüş ve onların kendi krallıklarını kurmasıyla başlayan bir dönemdir.
Bu dönemde, İskender’in generalleri kendi krallıklarını kurarak Helenistik kültürü ve Helenistik devlet yapılarını yaymışlardır. Büyük İskender’in ölümü, Pers İmparatorluğu’ndan Hindistan’a kadar uzanan geniş bir coğrafyayı kapsayan bir dönemin başlangıcı olmuştur. İskender’in fetihleri ve yönetimi altında, Helen kültürü, Doğu ve Batı arasında bir sentez yaratmıştır.
Hellenistik Dönem’in son krallığı olan Ptolemaioslar, Mısır’da egemenlik kurmuş ve Mısır’ı kendi yönetimleri altında büyük bir güç haline getirmişlerdir. Ptolemaioslar, Mısır’da büyük bir imparatorluk inşa etmiş, büyük şehirler inşa etmiş, bilime ve sanata önem vermişlerdir. Ancak, Roma İmparatorluğu’nun gücü ve etkisi arttıkça, Ptolemaioslar yönetimindeki Mısır da Roma’nın egemenliği altına girmiştir.
MÖ. 30’da Roma İmparatorluğu tarafından Mısır’ın ilhak edilmesiyle Hellenistik Dönem sona ermiştir. Roma’nın gücü ve yayılmacı politikaları, Helenistik krallıkların bağımsızlığını ortadan kaldırmış ve bu dönemin sonunu getirmiştir. Hellenistik dönemde oluşan büyük imparatorluklar, kültürel alışveriş ve bilimsel gelişmelere de ev sahipliği yapmış, özellikle sanat, edebiyat ve felsefe alanlarında önemli ilerlemeler kaydedilmiştir. Ancak, Roma’nın egemenliğiyle birlikte bu dönem sona ermiş ve Roma kültürü hakimiyet kazanmıştır.
Büyük İskender, Pers İmparatorluğu’nun yıkılmasından sonra oluşan boşluğu erken ölümü sebebiyle dolduramamış, ölümünden sonra yaklaşık yarım asır boyunca en yakınındaki generalleri birbirleriyle savaşmıştır. 2110 yılına gelindiğinde Büyük İskender’in imparatorluğu, batıda Makedonya; Mısır ve Doğu Akdeniz’de Ptolemaioslar; Anadolu’dan Afganistan’a uzanan topraklarda Seleukoslar arasında paylaşılmıştır. Seleukos Krallığı çok geniş topraklar üzerinde kolay hâkimiyet kuramamış ve 280’lerden itibaren toprak kaybına uğramaya başlamıştır. Seleukoslarm Anadolu’daki topraklarında Bergama, Bithynia, Kappadokia ve Pontos krallıkları ortaya çıkmıştır.
Birinci asırda en parlak dönemini yaşayan bu Helenistik medeniyet krallıkları, MÖ II. asırdan sonra Roma imparatorluğu tarafından işgal edilmiştir. Helenistik Çağ’da eski Yunan medeniyeti; Anadolu’nun iç kısımları, Mısır, Mezopotamya, Suriye, Iran ve Afganistan’a kadar yayılmış ve yerli kültürlerle etkileşim içine girmiştir. Helen Uygarlığının en güzel sikkeleri Afganistan’daki Baktria Krallığı’nda basılmıştır. Ayrıca Helenistik Dönem’de kültürel ve bilimsel alanda önemli gelişmeler yaşanmıştır. Bergama ve İskenderiye’de antik dünyanın en büyük kütüphaneleri açılmış, İskenderiye’de kütüphanenin de dâhil olduğu çok büyük bir araştırma merkezi kurulmuştur. Eratosthenes, çok az bir yanılmayla dünyanın çapını ölçmüş; Arşimet, suyun kaldırma gücünü keşfetmiş; Samoslu Aristarkhos, Dünya’nın Güneş etrafında döndüğünü ileri sürmüştür.
Makedonya Kralı II. Filip, Yunan şehir devletlerini hâkimiyeti altına alarak Helen birliğini kurmuştur. Onun ölümünden sonra tahta çıkan oğlu İskender ordusuyla birlikte Pers ilerleyişine son vermek amacıyla Büyük Asya Seferi’ne çıkmıştır. İskender Anadolu, Suriye, Mısır, Irak, İran ve Hindistan’ı alarak büyük bir imparatorluk kurmuştur. Siyasi hayatı Büyük İskender’in ömrüyle sınırlı olan bu imparatorluk, İskender’in ölümünden sonra komutanları tarafından paylaşılmıştır. Başta İskenderiye olmak üzere yeni şehirler kurulmuştur. Bu imparatorluk sadece siyasi alanda değil kültürel alanda da etkili olmuştur.
Doğu ve batı kültürlerinin kaynaşması sonucunda Hellenizm Kültürü ortaya çıkmıştır. Bu kültürün etkisi 300 yıl kadar sürmüştür. İmparatorluk parçalandıktan sonra kurulan krallıklar arasında olan Bergama Krallığı önemli bilimsel ve kültürel merkez haline gelmiştir. Asklepion Sağlık Merkezi, iki yüz bin ciltlik Bergama kütüphanesi bu krallık döneminde oluşturulmuştur. Bergama Krallığı’nın dünya kültür hayatına bir başka önemli katkısı parşömen kağıdını kullanmış olmalarıdır.
