Büyük Harflerin Kullanıldığı Yerler

Büyük Harflerin Kullanıldığı Yerler ve Kullanımı

Türkçedeki Yazım kurallarının büyük çoğunluğunu öğrenmek için büyük harflerin kullanımını bilmekten geçmektedir. Dilimizde tüm cümleler ve şiir dizeleri her durumda büyük harfle başlar. Bunun dışında büyük harflerin kullanıldığı yerler özel adlar ile sınırlıdır.

Özel adları belirleyebilmenin taktiği şudur:

  1. Evrende tek bir varlığı karşılamalı ve ona diğer benzerlerinden ayırt edici sonradan bir ad verilmeli.

Örnekler:

* En sevdiğim arkadaşım Deniz’i gördüm. (Diğer insanlardan ayırt etmek için evrendeki tek bir insana sonradan verilen bir ad. Boyuyla, kilosuyla, saç teli, kirpik, kaş teli sayısıyla diğer Deniz adındaki kişilerden ayrılmaktadır.)

* İnsanlık artık Mars’a gidebilecek. (Diğer gezegenlerden farklı olan ve evrendeki tek bir gezegene sonradan verilen bir ad.)

* En güzel şehrimiz İstanbul’dur. (Diğer şehirlerden ayırt etmek için evrendeki tek bir şehre sonradan verilmiş ad.)

* Bugün Karabaş çok az yemek yedi. (Diğer köpeklerden ayırt edici sonradan verilmiş bir ad)

2. Özel adın öncesi veya sonrasındaki sözcüğün büyük harfle başlaması için bu sözcüğün özel ada dahil olması gerekmektedir. 

Örnekler:

* Ankara ili ülkemizin başkentidir. (Ankara özel adından sonra gelen “il” sözcüğü kendinden önceki özel ada dahil değildir. Çünkü bu ilimizin adı haritada da göreceğiniz gibi sadece Ankara’dır)

* Dayım Atatürk Mahallesi’ndeki Menekşe Sokak’ta oturuyor. (Mahalle, cadde, sokak… gibi sözcükler kendinden önceki özel isme dahildir. Çünkü o mahallenin adı “Atatürk” değil “Atatürk Mahallesi”dir. Yine aynı şekilde o sokağın adı “Menekşe” değil “Menekşe Sokak”tır.)

* Geçen yıl Kozan Kalesi’nde fotoğraf çekildik. (Saray, köşk, han, kale, köprü, kule, anıt… gibi sözcükler kendinden önceki özel ada dahil ise evrende tek olduğunu anlarız ve büyük harfle yazmalıyız. Çünkü o kalenin adı “Kozan” değil “Kozan Kalesi”dir.)

Büyük Harflerin Kullanıldığı Yerler Kullanımı kullanılışı

Büyük Harflerin Kullanıldığı Yerler ve Özel Adların Yazımı PDF İndir

 Büyük harflerin kullanıldığı yerler ile ilgili ilkeleri maddeler halinde şöyle sıralayabiliriz:

  1. Kişi adları, soyadları ve takma adlar büyük harfle başlar: Mustafa Kemal Atatürk, Alp, Batu, Hakan, James, Deli Petro, Sarı Hasan, Genç Osman, Dede Korkut, Telli Baba… vb.
  1. Saygı bildiren sözlerden sonra gelen ve makam, mevki, ünvan bildiren sözcükler ve yazışmalardaki hitaplar büyük harfle başlar: Sayın Bakan, Saygıdeğer Okuyucular, Sevgili Kardeşim,
  1. Yer adlarında ilk isimden sonra gelen ve deniz, nehir, göl, dağ, boğaz vb. ikinci isimler büyük harfle başlar: Tuz Gölü, Avrupa Yakası, Cebelitarık Boğazı, Göksu Irmağı, Ege Denizi, Erciyes Dağı, Tuna Nehri, Süveyş Kanalı, Gülek Geçidi vb.
  1. Millet, boy, oymak adları büyük harfle başlar: Alman, Alman, Fransız, Türk, Rus; Özbek, Oğuz, Uygur, Tatar; Melemenci, Sırkıntı, Karsantı vb.
  1. Şive, lehçe ve dil adları büyük harfle başlar: Türkçe, Portekizce, İngilizce, Rusça, Farsça; Oğuzca, Uygurca vb.
  1. Özel adlardan türetilen bütün kelimeler büyük harfle başlar: Adanalı, Atatürkçülük, Türkçülük, Türkçe, Darvinci vb.
  1. Tarihî olay, çağ ve dönem adları büyük harfle başlar: Kurtuluş Savaşı, Millî Mücadele, İlk Çağ, Lale Devri, Buzul Dönemi, Millî Edebiyat Dönemi, Servetifünun Dönemi’nin vb.
  1. Devlet adları büyük harfle başlar: Türkiye Cumhuriyeti, Azerbaycan Cumhuriyeti, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti, Amerika Birleşik Devletleri, Kolombiya vb.
  1. Din ve mezhep adları ile bunların mensuplarını bildiren sözler büyük harfle başlar: Müslümanlık, Müslüman; Yahudilik, Musevilik, Hristiyanlık, Hristiyan; Budizm, Budist; Hanefi; Protestan vb.
  1. Din ve mitoloji ile ilgili özel adlar büyük harfle başlar: Tanrı, Odin, Poseidon, Allah, Apollo, İlah, Mikail, Şeytan, Osiris, Ra, Kayra, Ülgen, Erlik vb.
  1. Galaksi, Gezegen ve yıldız adları büyük harfle başlar: Uranüs, Mars, Neptün; Samanyolu, Sirius vb.

ÖNEMLİ NOT: Dünya, güneş, ay sözcükleri gezegen anlamı dışında kullanıldıklarında küçük harfle başlar: Benim dünyamdır bu gördüğün.

  1. Düşünce, hayat tarzı, politika vb. anlamlar bildirdiğinde doğu ve batı sözlerinin ilk harfleri büyük yazılır: Batı medeniyeti, Doğu mistisizmi vb.

ÖNEMLİ NOT: Bu sözler yön bildirdiğinde özel yer adlarından sonra gelirse küçük, özel adlardan önce gelirse büyük harfle yazılır: Ankara’nın batısı, Kuzey Adana, Güney Marmara vb.

  1. Bölge ve yer isimleri (kıta, bölge, il, ilçe, köy vb.) büyük harfle başlar: Avrupa, Avustralya; Paris; Tufanbeyli, Çatalçam; Halkalı, Bebek
  1. Hayvanlara sonradan verilen özel adlar büyük harfle başlar: Karabaş, Mia, Minnoş, Pamuk vb.

ÖNEMLİ NOT: Özel ada dâhil olmayıp tamlama kuran şehir, il, ilçe, belde, köy vb. sözler küçük harfle başlar: Konya ili, Etimesgut ilçesi, Uzungöl beldesi, Taflan köyü vb.

  1. Mahalle, meydan, bulvar, cadde, sokak adlarında geçen mahalle, meydan, bulvar, cadde, sokak sözcükleri büyük harfle başlar: Mustafa Kemal Paşa Mahallesi, Taksim Meydanı, İsmet İnönü Bulvarı, Cumhuriyet Caddesi, Gül Sokağı, Demir Sokak vb.
  1. Yapı isimlerinin (abide, anıt, kule, kale, saray, köşk, han, köprü vb.) bütün sözcük büyük harfle başlar: Yıldız Sarayı, Vahdettin Köşkü, Kuruçeşme Hanı, Saimbeyli Kalesi, Çanakkale Köprüsü, Kız Kulesi, Orhun Abidesi, Tonyukuk Anıtı vb.
  1. Kurul, kuruluş ve kurum isimlerinin her sözcüğü büyük harfle başlar ancak ekler kesme işareti ile AYRILMAZ: Milli Eğitim Bakanlığına, Türk Tarih Kurumuna, Edebiyat Fakültesi, TemaVakfı, Çocuk Esirgeme Kurumu, Atatürk Orman Çiftliği, Galatasaray Lisesi; Avcılar Kulübü, Kardeşler Gıda; Ülkü Ocakları, Türkiye Kızılay Derneği vb.
  1. Kanun, tüzük, yönetmelik, yönerge, genelge adlarının her sözcüğü büyük harfle başlar: Devlet Memurları Kanunu, Medeni Kanun, Resmi Bayramlar Tüzüğü, İlköğretim Ders Geçme Yönetmeliği vb.
  1. Kurum, kuruluş, kurul, merkez, bakanlık, üniversite, fakülte, bölüm, kanun, tüzük, yönetmelik ve makam sözleri asılları kastedildiğinde büyük harfle başlar: Bu kanun Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından oylanacak. Bu kanun Meclis tarafından onaylandı.
  1. Kitap, dergi, gazete ve sanat eserlerinin (tablo, heykel, beste vb.) her sözcüğü büyük harfle başlar: Nutuk, Çalıkuşu, Sefiller romanı, Memleket Hikayeleri; Heygirl dergisi, Varlık dergisi, Elele dergisi; Resmî Gazete, Posta, Fotomaç; Kaplumbağa Terbiyecisi; Yüzüncü Yıl Marşı vb.

ÖNEMLİ NOT: Özel adlarda yer alan sözcüklerin ilk harfleri büyük yazıldığında ve, ile, ya, veya, yahut, ki, da, de sözleriyle mı, mi, mu, mü soru eki küçük harfle yazılır: Savaş ve Barış, Kerem ile Aslı, Turfanda mı, Turfa mı?, Diyorlar ki, Vatan Yahut Silistre, Ya Devlet Başa ya Kuzgun Leşe, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu vb. Özel adın tamamı büyük yazıldığında edat ve bağlaçlar da büyük harfle yazılır: SAVAŞ VE BARIŞ, DİYORLAR Kİ vb.

ÖNEMLİ NOT: Özel ada dâhil olmayan gazete, dergi, tablo vb. sözler büyük harfle başlamaz: Radikal gazetesi, Türk Dili dergisi, Halı Dokuyan Kızlar tab­losu vb.

  1. Ulusal, resmî ve dinî bayramlarla anma ve kutlama günlerinin adları büyük harfle başlar: Öğretmenler Günü, Anneler Günü, Hıdırellez, Cumhuriyet Bayramı, 19 Mayıs Atatürk’ü Anma Gençlik ve Spor Bayramı, Ramazan Bayramı, Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı, Regaip Kandili; Türk Dili Bayramı vb.
  1. Kurultay, bilgi şöleni, çalıştay, açık oturum vb. toplantıların adlarında her sözcüğün ilk harfi büyük yazılır: VI. Uluslararası Türk Dili Kurultayı, Kitle İletişim Araçlarında Türkçenin Kullanımı Bilgi Şöleni, Karamanlı Türkçesi Araştırmaları Çalıştayı vb.

ÖNEMLİ NOT: Para birimleri büyük harfle başlamaz: avro, dinar, dolar, lira, kuruş, liret vb.

  1. Yer, millet ve kişi adlarıyla kurulan birleşik sözcüklerde sadece özel adlar büyük harfle başlar: Siirt fıstığı, Brüksel lahanası, Hindistan cevizi, İngiliz anahtarı, Japon gülü, Maraş dondurması, Ankara kedisi vb.
  1. Belirli bir tarih bildiren yani herhangi bir sayıya bağlı olan ay ve gün adları büyük harfle başlar: 29 Ekim 1923 Cuma günü, 11 Mart 1998’de göreve başladı.
  1. Tabela, levha ve levha niteliğindeki yazılarda geçen sözcükler büyük harfle başlar: Giriş, Çıkış, Müdür, Vezne, Başkan, Doktor, Otobüs Durağı, Dolmuş Du­rağı, Şehirler Arası Telefon, 3. Kat, 4. Sınıf, 1. Blok vb.
  1. Kitap, bildiri, makale vb.nde ana başlıktaki sözcüklerin tamamı, alt başlıktaki sözcüklerin ise yalnızca ilk harfleri büyük olarak yazılır.
  1. Kitap, dergi vb.nde bulunan resim, çizelge, tablo vb.nin altında yer alan açıklayıcı yazılar büyük harfle başlar. Açıklayıcı yazı, cümle niteliğinde değilse sonuna nokta konmaz.