Ünlü Türemesi Nedir Dilimizde bazı isim soylu sözcükler küçültme eki yani ” +cık , +cik , +cuk , +cük ” eklerinden bir tanesini aldığında sözcük ile gelen ek arasında fazladan bir ünlü türeyebilir. İşte bu ses olayına “ünlü türemesi” denir. Ses olaylarından en basit ve sınırı en dar olan bu ses olayı ayrıca pekiştirme yapılırken de […]...
Ünsüz Düşmesi Nedir? Çoğunlukla bir kelime ek aldığında, kelimenin sonunda bulunan ünsüz düşmektedir. Bu ses olayı, ünsüzler arasındaki zayıf ve güçlü olan ünsüzlerin, tutunabilme güçlerine göre değişiklik göstermektedir. Ancak çoğunlukla kelime kökünde veya gövdesinde bulunan güçsüz olan sessiz harfler düşmeye meyillidirler. Ses olaylarından en sık karşımıza çıkan bu olaya “ünsüz düşmesi” denilmektedir. Bir sözcük türetilirken […]...
Ünsüz Değişimi Nedir Ünsüz Değişimi veya Ünsüz Yumuşaması: Seslerin Dönüşümü Ünsüz değişimi veya ünsüz yumuşaması, dil bilgisel bir kavram olup bazı Türkçe kelimelerin ses yapısının değişmesine yol açan ses olaylarından biridir. Özellikle “p, ç, t, k” gibi sert ünsüzlerle biten kelimelere ünlü ile başlayan ekler eklediğimizde “ünsüz değişimi” meydana gelir. Bu dönüşüm, kelimelerin telaffuzunu daha […]...
Dilimizdeki Ses Olayları (Ses Bilgisi Kuralları) 1- Bugün, Türkçe kelimelerimizde uzun sesli yoktur. Seslilerimiz, kelimelerde aynı veya orta uzunluktadırlar. Sonradan Türkçeleşmiş kelimeler katip,tesir, tevil, askeri, iktisadi… bu kurala uymaz. Bazı kişilerin yapısı gibi gelişi güzel yabancı veya Türkçe kelimeleri yersiz olarak uzatmak veya kısaltmak doğru değildir. Hâtıra (doğrusu hatıra), hulâsa (doğrusu- hulâsa) şakaa (doğrusu-şaka), tesir […]...
Ünlü Daralması Nedir Örnekler Şimdiki zaman eki olan -yor eki kendinden önce gelen “a, e” geniş ünlülerini daraltarak “ı, i, u, ü” ye dönüştürür. Bu ses olayına “ünlü daralması” denir. Örnekler: Sızla – yor > Sızlıyor (Eylemin sonunda bulunan “a” geniş ünlüsü “ı” dar ünlüsüne dönüşmüştür.) Gizle – yor- um > Gizliyorum Yazma-yor > yazmıyor Özle-yor > özlüyor Kapla – […]...
Türkçe Kelimelerdeki Seslerin Bazı Özellikleri Kelimeler, hayatları boyunca, ses bakımından hep aynı kalmazlar; önce, konuşma dilinde bazı seslerin değiştikleri, sonra da bunun yazı diline geçilme ilkeleri görülür. Bu değişme genel olarak, bir sesin, yerini kendi başka bir sese bırakmasıyla olur. Lehçeleri ve ağızlan farklılaşması bundandır. Ses bilgisi ile ilgili temel Kavramlar: Ses nedir: Akciğerden gelen […]...
a)Yer Değiştirme (Göçüşme/Metatez) Konuşma dilinde söyleyiş zorluklarını gidermek maksadıyla kelime içindeki ünsüzlerin yer değiştirmesidir. Bu durum yazıya yansıtılmamalıdır. Örnekler: avrat > arvat ekşi > eşki kirpik > kiprik köprü > körpü lanet > nalet memleket > melmeket toprak >toprak b) Aykırılaşma (Benzeşmezlik) Bir kelimede yan yana bulunan aynı cins iki sesten birinin farklılaşması durumuna “aykırılaşma” […]...
Ünlü Düşmesi (Hece Düşmesi) Kelime ek aldığında veya başka bir kelimeyle birleştiğinde birbirine benzeyen hecelerden birinin söylenmeme durumuna hece düşmesi denir. Örnekler: cuma ertesi > cumartesi kahve altı > kahvaltı pek iyi > peki sütlü aş > sütlaç Kelimede yer alan ünlünün söylenmemesi şeklinde meydana gelen ses olayıdır. Örnekler: alın-ı > alnı burun-um > burnum […]...
Ünsüz Türemesi Nedir? Kelimenin aslında bulunmayan bir ünsüzün, sözcüğün herhangi bir yerinde türemesiyle meydana gelen ses olaylarından biridir, bu ses olayı bazı kaynaklarda ikizleşme olarak da geçmektedir. Ünsüz türemesi üç şekilde görülür: (a) Kelime Başında Ünsüz Türemesi Sesli harfle başlayan kimi kelimelerin başında meydana gelen ses değişmesidir. Örnekler. ıldız > yıldız ur- > vur- oyuk […]...
Ünsüz Benzeşmesi (Ünsüz Sertleşmesi) Bu kurala göre sedalı (yumuşak) ünsüzler, sedalı ünsüzlerle; sedasız (sert) ünsüzlerde sedasız ünsüzlerle yan yana gelmektedir. Sert bir ünsüzle (f, s, t, k, ç, ş, h, p) biten kelimelerden sonra “c, d, g” yumuşak ünsüzleriyle başlayan bir ek getirilirse bu sesler sertleşerek “ç, t, k”ye dönüşür. Sert Ünsüz Benzeşmesine Örnekler: balık-çı […]...
1. Büyük Ünlü Uyumu ( Kalınlık İncelik Uyumu) Bu uyuma göre Türkçe bir kelimenin ilk hecesinde kalın ünlülerden (a, ı, o, u) biri varsa daha sonraki heceler de kalın; ince bir ünlü varsa (e, i, ö, ü) daha sonraki heceler de ince ünlü olmak zorundadır. Örnekler: bilezik, çocuk, durak, kırlangıç, serçe, gelincik, […]...
